1. Tradycyjne połączenie drewna
Domy z drewna to tradycyjne i jedne z popularniejszych w naszych warunkach klimatycznych sposoby budowania. Od wieków przy ich budowie stosowano podstawowe ciesielskie zasady łączenia drewna. Te zasady stosowane są także w odpowiednio mniejszej formie przy stolarce oraz renowacji drewnianych mebli.
Warto więc je poznać nawet jeżeli nie planujemy budować ogromnych konstrukcji bo mogą być przydatne choćby przy odnawianiu mebli.
Aby powstała konstrukcja budowlana należy połączyć w całość poszczególne jej elementy – najczęściej krokwie, jętki, płatwie, a także kleszcze, miecze, słupy. Drewno musi być więc łączone zarówno na długości, jak i pod określonym kątem.
W tradycyjnych drewnianych domach niemal nie używano do tych połączeń gwoździ – zamiast tego wystarczyło odpowiednie dopasowanie drewna.
2. Rodzaje połączeń
Do tego celu wypracowano wiele rodzajów złączy jest więcej. Oto bardzo dobrze obrazująca podstawowe ich typy grafika z podręcznika stolarstwa.
Widać na niej: złącza stykowe wzmocnione za pomocą kołków (74 a) lub wkrętów i gwoździ (rys. 74b).
Złącza wręgowe stosowane do łączenia elementów pod kątem. Konieczne jest tu dodatkowe łączenie za pomocą gwoździ, wkrętów lub okuć (rys. 75). Złącza nakładkowe (rys. 76) stosuje się przy łączeniu listew na długość, pod kątem prostym lub skośnie. Jako słabsze złącza się one wzmacniane klejem, gwoździami, wkrętami, kołkami lub okuciami.
Złącza czopowe zaś używa się do łączeniu elementów przestrzennych. Jest ich jak widać na rys. 77 kilka rodzajów.
3. Mierzenie
Połączenia ciesielskie polegają na wykonaniu w drewnianych elementach, które mają być ze sobą połączone odpowiednich wcięć. Części drewna łączy się w rozmaity sposób, na przykład na czop, zakładkę prostą lub wrąb.
Podstawą jednak jest oczywiście odpowiednie wymierzenie konstrukcji, zgodnie z ze starym ciesielsko-stolarskim przysłowiem „trzy raz mierz, raz tnij”.
Przy stolarce skala odchylenia od wymiarów to 2 milimetry, w ciesielstwie jest uznawane większe odchylenie: w zależności od cieśli mówi się o od 1 do 2 cm. Ale oczywiście i tak poszczególne połączenia wymagają bardzo dużej precyzji wykonania, ponieważ każde odstępstwo od normy obniża wytrzymałość elementów.
4. Dłutowanie czopów
Podstawowe jest łączenie czopowe.
W tym celu w dwóch częściach drewna (takich które mają być połączone prostopadle pod kątem prostym lub także przy katach ukośnych) należy przygotować czop i gniazdo.
Czop po wymierzeniu jego wymiarów drewno nacina się w dwóch miejscach ograniczających głębokość drewna a następnie jak najdokładniej dłutuje czyli po prostu przy pomocy dłuta i pobijaka wycina się kawałek po kawałku wspomniany czop.
5. Dłutowanie gniazd
Do czopa potrzebne jest gniazdo. Jego wydłutowanie to zadanie już trudniejsze. Gniazdo powinno być umiejscowione idealnie po środku belki a jego głębokość powinna być z lekka (w ciesielstwie ok 0,5 cm, w stolarce raczej ok 0,1 czy 0,2 cm) większa niż wielkość czopu.
Trzeba uważać by gniazdo nie było za szerokie bo w takim wypadku czop będzie się wysuwał. Gniazdo podobnie jak i czop należy w drewnie wydłutować. Najlepiej zacząć od „oznaczenia” brzegów wgłębienia przy pomocy kilku mocniejszych uderzeń pobijaka w pionowo ustawione dłuto, a potem warstwa po warstwie dłutuje się drewno.
6. Inne złącza
Trudniejsza do wykonania jest tzw. jaskółczy ogon, czyli wpustowe połączenia narożnikowe czy inaczej narożne zamkowe.
Technika jest podobna jak przy czopach czyli nacięcia i dłutowanie, tym razem jednak trzeba dokładnie obliczyć kąt pod jakim będzie na siebie nachodzić drewno tak by połączenie było jak najdokładniejsze. Wycina się je następnie podwójnie z góry i dołu belki tworząc kształt ogona tak by pod kątem prostym mógł połączyć się z innymi tan przygotowanymi belkami.
Złącza ciesielskie często dodatkowo wzmacnia się kołkami drewnianymi lub śrubami. Kołki drewniane stosuje się nie tylko tam, gdzie konstrukcja może być narażona na korozję, więc nie mogą być zastosowane śruby czy gwoździe ale także np. przy łączeniu dwóch belek w jedną dłuższą, po schodkowym nacięciu drewna umieszcza się pomiędzy nimi kołek, który rozpycha elementy tak by dokładniej do siebie pasowały.
